Wat zijn betere keuzes zonder PFAS? Ontdek de veiligere alternatieven.

Veel theezakjes bevatten PFAS in het hittebestendige gaasje. Bij heet water kunnen schadelijke stoffen vrijkomen. Ook de thee zelf kan PFAS bevatten: in sommige monsters werd >100 ng/l aangetroffen door vervuilde landbouwgrond. Bronnen: RIVM PFAS in voedsel, RIVM rapport PDF.

Thee wordt meestal gekweekt in landen als China, India, Sri Lanka, Kenia en Vietnam. In deze teeltgebieden is het toezicht op PFAS in de grond en bodem doorgaans beperkt, omdat veel landen geen strenge regelgeving of systematische monitoring kennen voor PFAS-vervuiling in landbouwgrond. Ook is er weinig tot geen controle op het gebruik van PFAS in gewasbeschermingsmiddelen in deze regio’s. Bronnen: RIVM PFAS onderzoeksprogramma PDF, CBS – Staat van landbouw, natuur en voedsel.

Waarom beter? Champignons nemen nauwelijks PFAS op uit de bodem. Anders dan sommige bladgroenten of importgroenten zijn ze meestal veilig.
Vergelijk: Gewassen spinazie, sla of aardappelen kunnen wel PFAS bevatten. Bronnen: Eurofins.

Champignons nemen minder PFAS op omdat ze geen planten zijn, maar schimmels die groeien op een organisch substraat (zoals compost) in gecontroleerde omstandigheden, waar PFAS-concentraties vaak lager zijn dan in bodem. Ze absorberen PFAS niet via wortels zoals planten, maar via hun mycelium, dat minder efficiënt is in PFAS-opname. Bovendien hechten PFAS met lange ketens sterk aan organisch materiaal in bodem, waardoor ze minder beschikbaar zijn voor opname door schimmels. Hierdoor hopen PFAS zich minder op in champignons dan in planten die direct via wortels PFAS uit bodem en water opnemen.

Kortom: de biologische verschillen tussen schimmels en planten, de teeltwijze op substraat en de chemische eigenschappen van PFAS zorgen ervoor dat champignons minder PFAS accumuleren. Bronnen: RIVM PFAS FAQ. Interessant onderzoek: Water zuiveren van PFAS met de witte schimmeldraden van champignons.

Koffieplanten nemen PFAS op uit vervuilde grond en water (tot 80 ng/L). Veel koffiecups bevatten PFAS in binnenlaagje of aluminium. Bronnen: NTVL / RIVM, WUR, The Guardian, ChemTrust, PMC PubMed Central. PFAS in verpakking: The Guardian, Envirobites – Koffiebeker, GMZ Pack.

Waarom beter? Zelfgeteelde appels zijn meestal PFAS-vrij: geen pesticiden, geen verontreinigde grond.
Vergelijk: Conventionele appels bevatten vaak PFAS-residuen door bespuiting met PFAS-pesticiden (o.a. fludioxonil, fluopyram). In NL aangetroffen op 11% van de appels (2021). In totaal zijn er in Nederland en de EU 31 verschillende PFAS-pesticiden aangetroffen op groenten en fruit, en het aantal besmette monsters is de afgelopen tien jaar sterk gestegen.

Eieren van eigen kippen kunnen PFAS bevatten door bodem en regenwater. RIVM adviseert geen particuliere eieren meer te eten. PFASinKaart toont metingen bij eigen kippen door geheel Nederland en enkelen in België en Duitsland (PFAS metingen uitgevoerd bij erkende testlabs).

Fastfoodverpakking bevat vaak PFAS-coating, net als het bakproces. Bronnen: Milieu centraal, GGD Leefomgeving.

Bevat vaak fluorverbindingen voor waterafstoting. Bronnen: RIVM PFAS FAQ, Waar zit wat in PFAS.

De IKEA Kivik bankstel bevatte voorheen een vuilafstotende behandeling met PFAS om de stof water- en vuilafstotend te maken. Sinds 2009 werkt IKEA echter actief aan het uitfaseren van PFAS in hun producten. In 2016 was de uitfasering van PFAS in textiel afgerond, waaronder ook stoffen voor meubels zoals de Kivik. Dit betekent dat IKEA tegenwoordig streeft naar PFAS-vrije coatings en alternatieven gebruikt om vuilafstotendheid te bereiken, met het oog op gezondheid en milieu.

Kortom: de Kivik bank was vroeger vuilafstotend door PFAS, maar IKEA heeft dit beleid aangepast en PFAS inmiddels grotendeels uitgefaseerd in hun textielproducten. Bronnen: IKEA, PFAS en hoe Ikea af wil van chemicaliën.

Bevat vaak PFAS/teflon (PTFE), belastend voor milieu en gezondheid. Bronnen: Waar zit wat in PFAS, Milieu centraal.

PFAS zitten in waterproof mascara omdat deze stoffen zorgen voor een water-, vet- en vuilafstotende werking, waardoor de mascara niet vlekt of uitloopt bij vocht. PFAS maken de formule langdurig waterproof, maar zijn schadelijk voor gezondheid en milieu. Bronnen: Linda, Radar Avro Tros, Biocare Online, Nature.

PFAS-houdende bestrijdingsmiddelen in de landbouw kunnen zorgen voor PFAS in de gebruikte plantaardige oliën en azijn. Eieren in mayonaise kunnen PFAS bevatten doordat kippen via voer, water en bodem PFAS opnemen. Bronnen: NOS – Milieuorganisaties maken zich zorgen om voedselverpakkingen vol PFAS, NVWA – PFAS in levensmiddelen, RIVM PFAS FAQ.  Plastic knijpflessen kunnen een PFAS-coating bevatten voor vet- en lekbestendigheid, waardoor PFAS in de verpakking zelf zit.

Door hoge vetconcentratie en vervuild water bevat paling grote hoeveelheden PFAS. Eén portie kan al meer dan 80% van de toegestane weekdosis bevatten. WUR onderzoek.

Blinker – Andre Pawlitzki:  Zelfs één portie paling een groot deel van de toelaatbare PFAS-blootstelling per week kan bevatten.

Verpakt in PFAS-bevattende folie en gewassen met PFAS-houdend water. De kans dat conventionele spinazie PFAS bevat, ook na wassen, is zeer groot, vrijwel 100%. Dit blijkt uit meerdere Nederlandse onderzoeken naar PFAS in moestuingewassen en bladgroenten. Dit geldt ook als de spinazie is gewassen, omdat PFAS via de wortels uit bodem en irrigatiewater in het bladweefsel wordt opgenomen en niet met wassen te verwijderen is. Bronnen: WUR, RIVM, NVTL

Regulier bakpapier bevat vaak PFAS omdat deze stoffen worden gebruikt voor een water- en vetafstotende laag. PFAS breken niet af, hopen zich op in milieu en lichaam, en kunnen bij gebruik in kleine hoeveelheden in voedsel terechtkomen. Bronnen: 24Kitchen – Bakpapier, Gezondheid.be, RIVM PFAS FAQ, RIVM PFAS en voedselcontact rapport, Milieu centraal – Producten met PFAS.

Na gebruik moet regulier bakpapier met PFAS bij het restafval worden weggegooid. Bakpapier hoort niet bij papierafval, omdat de PFAS-coating niet recyclebaar is en milieuvervuiling kan veroorzaken. Hergebruik wordt afgeraden; beschadigd bakpapier kan meer PFAS afgeven. Bronnen: Net Brussels, RIVM PFAS FAQ, Waar zit wat in – Bakpapier, Max Vandaag – Kunt u bakpapier meerdere keren gebruiken?

Reguliere waterproof zonnecrème bevat PFAS omdat deze stoffen zorgen voor waterafstotendheid en een gladde textuur. Bronnen: EcoGoodies, PFAS in cosmetica, GoodFeeling. De plastic knijpfles kan PFAS bevatten als coating of productiemiddel om lekken en hechting van de crème te voorkomen Bron. RIVM: Gebruik nanodeeltjes titaniumdioxide en zinkoxide in zonnebrandcreme lijkt vooralsnog veilig (voor je eigen huid).

Teflon bevat PFAS. Bij normaal gebruik is het risico klein. Oververhitting (>260°C) veroorzaakt giftige dampen die griepachtige klachten kunnen geven. PTFE is een PFAS en draagt bij aan milieuvervuiling. Beschadiging van de laag laat de werking afnemen, maar is niet direct schadelijk voor mensen. Bronnen: KRONCRV, Consumentenbond, Gezondheid.be. 

Gooi een PTFE (teflon) steelpan die is opgebruikt of beschadigd weg bij het restafval of lever hem in bij de milieustraat of een oudijzerhandel. Sommige winkels nemen oude pannen in voor recycling. Niet bij plastic of metaalafval plaatsen, want de anti-aanbaklaag bevat PFAS.

Reguliere paprika bevat PFAS door gebruik van PFAS-houdende bestrijdingsmiddelen en opname uit vervuilde bodem en water. Wassen verwijdert PFAS nauwelijks, waardoor residu in de paprika blijft. 

Bronnen: Pesticiden eetwijzer, NVWA PGAS in levensmiddelen, RIVM PFAS FAQ, Radar AvroTros, PFAS in Europese groenten en fruit: Nederland koploper

Reguliere commerciële aardappelen bevatten PFAS doordat deze stoffen uit vervuilde bodem, irrigatiewater en regenwormen worden opgenomen, én via PFAS-houdende bestrijdingsmiddelen die in de landbouw worden gebruikt. PFAS hopen zich op in het milieu en zijn daardoor wijdverspreid in aardappelen. Bronnen: RIVM PFAS in voeding.

PFAS worden gebruikt in gewasbeschermingsmiddelen voor aardappelen omdat deze stoffen zeer persistent zijn en pesticiden langer op het gewas laten werken. PFAS dienen als werkzame stof of als hulpstof (zoals hechtings- of schuimmiddel), waardoor het middel effectiever blijft en minder snel afspoelt door regen. Dit verhoogt de efficiëntie van de bestrijding tegen schimmels en plagen, maar zorgt er ook voor dat PFAS zich ophopen in het milieu en in het gewas zelf. Bronnen: PAN Nederland, WUR, Nederlandse Arbeidsinspectie, PFAS in Europese groenten en fruit: Nederland koploper.

Plastic verpakking kan PFAS bevatten.

Reguliere commerciële komkommer bevat PFAS doordat PFAS-houdende bestrijdingsmiddelen worden gebruikt, die zorgen dat pesticiden langer op het gewas blijven. PFAS hopen zich op in het milieu en zijn moeilijk afwasbaar, waardoor residu op en in de komkommer blijft. Bronnen: Groente en Fruit, PAN Nederland, RIVM PFAS FAQ, WUR.

Krimpfolie rondom komkommers kan PFAS bevatten omdat sommige soorten plastic folie tijdens de productie worden behandeld met PFAS om ze water-, vet- en vuilafstotend te maken. Deze eigenschappen zorgen ervoor dat de folie beter beschermt tegen vocht en bederf, maar PFAS kunnen zo ook op het voedsel terechtkomen. Bronnen: Welingelichte kringen, Radar AvroTros – PFAS op groente en fruit.

Hoewel er tegenwoordig ook biobased en composteerbare alternatieven zijn, wordt veel krimpfolie nog steeds gemaakt van fossiel gebaseerde kunststoffen, waarbij PFAS-coatings worden toegepast voor optimale beschermende werking. Bron: Royal Brinkman

Reguliere commerciële aardbeien bevatten PFAS omdat er PFAS-houdende bestrijdingsmiddelen worden gebruikt in de teelt. Uit onderzoek blijkt dat op 67 tot 92% van de gangbare aardbeien resten van PFAS-pesticiden zijn aangetroffen, die nauwelijks afbreken en schadelijk zijn voor milieu en gezondheid. Bronnen: AGF – Volop PFAS gebruik bij teelt aardbeienteler, Ekoland, Duurzaam ondernemen, BNNVARA, Ministerie NVWA -Inspectieresultaten bestrijdingsmiddelen in levensmiddelen